علیرضا قربانی استاد آواز ایرانی است. خواننده‌ای فوق‌العاده با کیفیت و درجه‌یک که هر موسیقی دوستی قطعا می‌داند که قدرت او در موسیقی چقدر زیاد است. ما نیز امروز در سایت ادبی و هنری هم نگاران قصد داریم نگاهی کامل بر زندگی این هنرمند دوست‌داشتنی داشته باشیم؛ پس در ادامه همراه ما باشید.
فهرست موضوعات این مطلب
تولد و اوایل زندگیورود به ارکستر ملیآواز‌خوانی برای تیتراژ کیف انگلیسیاوج شهرت با تیتراژ سریال مدار صفر درجهاولین آلبومموسیقی اصیل ایرانیفعالیت جدی و خوانندگی بر روی شعرهای مهمازدواج و فرزنداناز قرآن به آوازتاثیر گرفته از استاد بنانموسیقی بی‌کلام و با کلامخواننده سالاریکار در تلویزیون از زبان استاد قربانیخدمت در سپاه پاسداران و مشکلات آنپیشرفت با حمایت راحت استسال‌ها سختی کشیده‌اممبتدی‌ها می‌خواهند شجریان شوندعلایق شخصی علیرضا قربانیدلم می‌خواهد بین مردم باشمتاثیر فرم در موسیقیتولد و اوایل زندگی
علیرضا قربانی در 15 بهمن سال 1351 در شهر تهران به دنیا آمد. او در یک خانواده مذهبی بزرگ شده و به همین دلیل در 6 سالگی به کلاس‌های قرائت قرآن رفت. علیرضا از همین دوران به مدت چندین سال به فراگیری قرائت قرآن نزد استادان مختلف پرداخت.
به طوری‌که حتی در دوران دانشجویی به مقام دوم مسابقات دانشجویی کشور در رشته قرائت نائل آمد. از سال 1363 به‌طور جدی به فراگیری ردیف آوازی، تلفیق شعر و موسیقی، بینش و زیبایی‌شناسی در آواز ایران مشغول شد.
ورود به ارکستر ملی
بعد از فراگیری بسیار خوبِ آواز؛ علیرضا قربانی به ارکستر ملی ایران یافت. او پس از کناره گیری محمدرضا شجریان از ارکستر ملی حسین عمومی و علی تجویدی به فرهاد فخرالدینی (رهبر ارکستر) معرفی شد. قربانی از سال 1378 به عنوان خواننده ارکستر ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی به اجرای برنامه‌های متعددی در داخل و خارج از کشور پرداخته‌است.
آواز‌خوانی برای تیتراژ کیف انگلیسی
علیرضا قربانی از طریق ارکستر ملی ماموریت یافت تا برای سریال معروف کیف انگلیسی خوانندگی کند. کیف انگلیسی نام یک مجموعه داستانی تلویزیونی ساخته سید ضیاءالدین دری ساخته سال 1378 است که از شبکه یک ایران پخش شده‌است.
داستان کیف انگلیسی در دوران موسوم به دهه طلایی آزادی اتفاق می‌افتد؛ و داستان شخصیت سیاست‌مدار – روشنفکری را در این دوران به تصویر می‌کشد.
این مجموعه از مجموعه‌های موفق تلویزیونی دهه هفتاد بود که مورد توجه هر دو طیف مخاطبان خاص و عام قرار گرفت. آهنگساز این مجموعه فرهاد فخرالدینی است که آلبومی هم به همین نام به بازار ارائه داد که مجموعه‌ای از موسیقی‌های ساخته شده برای این مجموعه تلویزیونی بود.
اوج شهرت با تیتراژ سریال مدار صفر درجه
علیرضا قربانی عمده معروفیت ابتدایی خود را مدیون خوانندگی برای سریال مدار صفر درجه است. مدار صفر درجه مجموعه تلویزیونی به کارگردانی حسن فتحی است که در سال 1386 از شبکه اول سیما پخش شد.
گمان می‌رود این مجموعه براساس زندگی عبدالحسین سرداری ساخته شده باشد، اما هیچ‌گونه نشانه دقیقی برای تأیید این موضوع در سریال موجود نیست. (نه نام شخصیت‌ها و نه سرنوشت آنها به عبدالحسین سرداری شباهتی ندارد.) این سریال با وجود شباهت اسمی به رمان مدار صفر درجه احمد محمود، از حیث وقایع، شخصیت‌ها، درونمایه و غیره هیچ ارتباطی با رمان مذکور ندارد.
اولین آلبوم
یک‌سال بعد، نخستین آلبوم صوتی او با نام «اشتیاق» به آهنگ‌سازی فرهاد فخرالدینی و اجرای ارکستر ملی ایران منتشر شد. قربانی تا سال 1388 و تا پیش از تعطیل شدن ارکستر ملی به صورت ثابت با آن همکاری داشت. سپس با بازگشایی ارکستر در سال 1390 به رهبری بردیا کیارس در چند اجرا آن را همراهی کرد و پس از آن از ارکسترهای دولتی کناره گرفت.
موسیقی اصیل ایرانی
علیرضا قربانی به موازات ارکستر ملی ایران، از سال 1375 فعالیت‌هایی در زمینه موسیقی اصیل ایرانی انجام داده‌است. فصل باران به آهنگ‌سازی مجید درخشانی، از خشت و خاک و روی در آفتاب به آهنگ‌سازی صادق چراغی، سوگواران خموش به آهنگ‌سازی پژمان طاهری و سرو روان به آهنگ‌سازی علی قمصری از جمله آثاری هستند که قربانی در بین سال‌های 1380 تا 1387 در زمینه موسیقی ایرانی خوانندگی آن را بر عهده داشته‌است.
فعالیت جدی و خوانندگی بر روی شعرهای مهم
علیرضا قربانی در عرصه بین‌المللی و در بسیاری از جشنواره‌های جهان در آسیا، اروپا و شمال آفریقا حضور داشته‌است. دو آلبوم او به نام‌های «جلوه گل» با همراهی داریوش طلایی و «سودایی» به آهنگ‌سازی سامان صمیمی در اروپا منتشر شده‌اند.
همچنین همکاری مشترک او با خواننده تونسی (درصف حمدانی) به نام سرمستی (Ivresses) بر روی رباعیات خیام نیشابوری در اروپا با استقبال مواجه شد و در تعدادی از جشنواره‌های جهان به اجرا درآمد.
او همچنین دو همکاری مشترک با گروه شمس به نام‌های برسماع تنبور و قطره‌های باران را منتشر کرده‌است. دو همکاری او با مهیار علیزاده، به نام‌های حریق خزان و دخت پری‌وار مورد استقبال قرار گرفتند.
اثر دیگر او به نام هم‌آواز پرستوهای آه با آهنگ‌سازی سیاوش ولی‌پور و بر اساس اشعاری از مهدی اخوان ثالث، از دیگر آثار علیرضا قربانی با آهنگسازان موسیقی ایرانی است.
دو آلبوم دیگر به بازخوانی آثار آهنگسازان معروف و قدیمی ایرانی ارتباط دارند. اولی بر اساس ساخته‌های همایون خرم به‌نام رسوای زمانه که سال 1388 و دومی بر اساس ساخته‌های علی تجویدی به‌نام رفتم و بار سفر بستم که در سال 1393 منتشر شد.
آلبوم مشترک او و فردین خلعتبری، من عاشق چشمت شدم نام دارد که مجموعه‌ای از همکاری‌های این دو هنرمند در زمینه موسیقی فیلم و تیتراژهای مجموعه‌های تلویزیونی است.
آلبوم فروغ نیز به آهنگ‌سازی سامان صمیمی از طرف مؤسسه فرهنگی هنری آهنگ اشتیاق وابسته به خود او منتشر شده‌است.
ازدواج و فرزندان
علیرضا قربانی سال‌ها پیش با خانم «منیر سادات غیاثی» ازدواج کرد که ثمره این زندگی یک پسر به نام حافظ و یک دختر به نام آواز است.
علیرضا می‌گوید بى‌شک با حضور و قدم نهادن اين دو بركتِ پروردگار به اين جهان، زندگى براى من و همسرم رنگى بسيار دلپذيرتر و پُرمعناترى پيدا كرد.
البته متاسفانه خانم آقای قربانی در 1402 به دلیل بیماری سخت فوت کرد.
از قرآن به آواز
همواره نیز گفته‌ام آن چیزی كه باعث شد من از سمت قرائت قرآن بیشتر به سمت آواز گرایش پیدا كنم و تمركز بیشتری روی این بخش داشته باشم، علاقه‌ی خیلی زیاد من بوده است. آواز بسیاری از اساتید گذشته بر من مؤثر بوده… به‌ویژه آواز مرحوم بنان.
در واقع جمله‌ای كه همیشه بیان كرده‌ام این بوده است كه: « آواز ایرانی نوعی شیدایی و شوریدگی در من ایجاد كرده و می‌كند. » و این شیدایی موجب سمت‌گیری من در جهت آواز خواندن شد.
تاثیر گرفته از استاد بنان
بیشترین تأثیر را روی من مرحوم بنان داشته‌اند. از ابتدا تا به امروز، آثار مرحوم بنان را از قوی‌ترین كارهای موسیقایی می‌دانم.
مرحوم بنان برای من جایگاه ویژه‌ای دارند و جزو معدود اساتیدی بودند كه آثار ایشان جامعیت داشته است. این جامعیت شامل تصنیف‌خوانی، كاركردن با اركسترهای بزرگ مانند اركستر گلها و همچنین اركسترهای كوچک بوده است و نیز آوازهای مختلفی كه خوانده‌اند نشان از این جامعیت دارد.
گوناگونی آوازها از دیگر موارد جامعیت ایشان است. ایشان از اولین كسانی بوده‌اند كه آواز را همراه پیانو اجرا نموده‌اند. البته اساتید دیگری نیز بر من مؤثر بوده‌اند از جمله مرحوم طاهرزاده، مرحوم ظلی و مرحوم ادیب خوانساری. اما باز تأكید می‌كنم كه مرحوم بنان بیشترین تأثیر را بر من داشته‌اند.
همچنین مرحوم دكتر حسین عمومی بر من تأثیر زیادی داشته‌اند و جزو معدود افرادی بودند كه خواندن ایشان به شدت مرا منقلب می‌كرد. ایشان در مكتب آوازی اصفهان بی‌نظیر بودند. خدا ایشان را رحمت كند. دوره‌ی كامل ردیف‌ها را نزد استاد مهدی فلاح گذراندم.
موسیقی بی‌کلام و با کلام
اگر بحث مقایسه و تطبیق بین موسیقی باكلام و بدون‌كلام مورد نظر باشد ؛ موسیقی باكلام ما خیلی جلوتر از موسیقی بدون‌كلام ماست.
به این دلیل كه سال‌های بیشتری روی آن كار شده است و در واقع سابقه‌ی موسیقی باكلام بیشتر است. موسیقی باكلام به‌دلیل استفاده از شعر، نفوذ بیشتری بر شنونده دارد.
شما یک اركستر بزرگ را كه خواننده دارد در نظر بگیرید ؛ هنگامی كه خواننده شروع به خواندن می‌كند، بدون اصرار شما، به طور ناخودآگاه بیشترین توجه و تمركز متوجه خواننده می‌شود. این موضوع قدری دیدگاه را نسبت به جایگاه خواننده، حساس‌تر می‌كند.
البته خیلی‌ها در جهت تقویت موسیقی بی‌كلام تلاش نموده‌اند و كارهایی انجام داده‌اند. اما این به مفهوم تحت فشار قرار گرفتن موسیقی باكلام نیست. در تمام دنیا این آثار باكلام هستند كه برای مردم جایگاه بالاتری دارند. البته جایگاه موسیقی بی‌كلام غیر قابل انكار است.
خواننده سالاری
من خواننده‌سالاری را به‌طور مطلق قبول ندارم. به‌طور طبیعی هرگاه خواننده‌ای بزرگ در كنار آهنگساز و نوازنده قرار بگیرد، آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. شاید منشأ خواننده‌سالاری این است كه همه‌ی نگاه‌ها به‌طور ناخودآگاه متوجه خواننده می‌شود.
یک سولیست وقتی در اركستری بزرگ می‌نوازد، اگر برای ده دقیقه بنوازد، اسمش را جدا از بقیه می‌نویسند و علت آن این است كه او به هرحال یک سولیست است. برای همین وقتی یک خواننده با این فرهنگ مكتوب غنی ما می‌خواند، مگر می‌تواند سولیست نباشد؟ مگر می‌تواند حائز اهمیت نباشد. در تمام دنیا این همه خواننده‌ی پاپ را همه می‌شناسند ؛ ولی كمتر كسی نوازندگان همان آثار را به همان خوبی می‌شناسد.
اما در عین حال برخی از خوانندگان به رشد كافی نرسیده‌اند. به‌عنوان مثال وقتی می‌خواهند لباسی متفاوت از دیگر اعضای گروه داشته باشند. موضوعات پیش‌پاافتاده‌ای از این قبیل چندان خوشایند نیست.
حالا شما فرض كنید من در كنار دوستانم نشسته‌ام، وقتی كه كار من مانند یک سولیست است و شعر می‌خوانم، خودبه‌خود به چشم می‌آیم. همه كنجكاو می‌شوند كه ببینند من چه‌كار می‌كنم. در واقع خواننده به‌دلیل اینكه یک سولیست محسوب می‌شود، به‌چشم می‌آید ولی اگر خواننده بگوید، « من » این كار را می‌كنم و یا « من » این تصمیم را دارم، یا لباس « من » چنین باشد و غیره، این « خواننده‌سالاری » است.
کار در تلویزیون از زبان استاد قربانی
بعضی از كارها مثل « كیف انگلیسی » و یا « روشنتر از خاموشی » كار استاد فخرالدینی بودند و « شب دهم » نیز كار آقای فردین خلعتبری بود. به كارهای آقای فخرالدینی به شدت علاقمند بودم. به ویژه سریال « روشنتر از خاموشی » كه كار بسیار سنگینی بود.
برای « شب دهم » نیز قضیه‌ی خاصی پیش آمد كه من این كار را انجام دادم. راستش دلیلی برای اینكه این كار را انجام ندهم، نداشتم. از طرفی آقای خلعتبری دوست صمیمی و نزدیک من است و كارهای او را نیز دوست دارم.
دلیل دیگر عاشورایی‌بودن این سریال بود. به دوستان خود نیز گفتم كه به‌خاطر عاشورایی‌بودن این سریال حاضرم برای آن بخوانم. امیدوارم این كار ارتباط خوبی با مخاطب برقرار كرده باشد. خواندن برای سریال‌ها یكی از راه‌های ارتباط بیشتر با مردم است.
خدمت در سپاه پاسداران و مشکلات آن
در فروردین 1401 کنسرت علیرضا قربانی در لس آنجلس لغو شد. علیرضا قربانی که اقامت کانادا را دارد، با اینکه ویزای آمریکا را گرفته و سوار هواپیما شده بود، او را از هواپیما پیاده کردند و پس از چهار ساعت بازجویی درباره خدمت سربازی در سپاه پاسداران انجام داده بود، به دلیل فرمان اجرایی 13780 ویزای او را باطل کردند.
علیرضا قربانی گفته بود به هنگام درخواست ویزای آمریکا در کنسول‌گری آمریکا در تورنتو، او کارت پایان خدمت خود را ارائه کرده بود و با اطلاع از خدمت او در سپاه برای او ویزا صادر کرده بودند.
پیشرفت با حمایت راحت است
كسی كه در این زمینه از پشتیبانی برخوردار نباشد كار سختی پیش رو خواهد داشت و پیشرفت او بسیار مشكل خواهد بود. بسیاری از خوانندگان، آهنگسازان و نوازندگان به‌دلیل ارتباط و حمایت‌های خاص راحت‌تر پیشرفت می‌كنند.
حتی برخی آشنایی نداشته و یا از حمایت خوبی برخوردار نیستند، اما پشتوانه‌ی مالی خوبی دارند. بنابراین برای این گروه نیز كار راحت‌تر است. من و شما می‌دانیم كه بسیاری با پشتوانه‌ی مالی، سفارش ساخت آهنگ می‌دهند.
سال‌ها سختی کشیده‌ام
پیشروی برای كسانی كه از توانایی‌های مالی و حمایت برخوردار نیستند بسیار سخت است. بعضی از بزرگان موسیقی بنده را به عنوان هنرجویی كه خواهان ترقی هنر خود بوده، می‌شناسند. من نیز سال‌ها سختی كشیده‌ام ؛ بدون اینكه برای به‌روی صحنه رفتن و پخش كارهایم از تلویزیون عجله‌ای داشته باشم.
زمانی بود كه كارهای خیلی از دوستان من در تلویزیون پخش می‌شد و علی‌رغم اینكه خیلی از من تقاضا می‌شد و كم و بیش مرا می‌شناختند، من نرفتم و حتی یک آهنگ هم نخواندم.
باور بفرمایید در این فستیوال‌هایی كه در آنها شركت می‌كنم، می‌توانم از افراد صاحب‌نام‌تری نیز استفاده كنم. اما این را خالصانه عرض می‌كنم كه تمایل دارم از جوانان مستعد كه نمی‌توانند جایی كارشان را عرضه كنند استفاده كنم. تا آنجایی كه توان داشته‌ام از آنها خواسته‌ام كه با من همراهی كنند تا آنها را هم به نوعی معرفی كرده باشم.
مبتدی‌ها می‌خواهند شجریان شوند
وقتی كه یک مبتدی می‌خواهد آواز را شروع كند، می‌گوید: « می‌خواهم به جایی برسم كه شجریان رسیده است. » و بر این اساس تا آخر در این خط می‌ماند و تحریرها، نوع جمله‌بندی‌ها و یا انتخاب اشعارش مانند ایشان می‌شود. این بد است حتی اگر من هم انجام دهم.
ک زمانی بالای در كلاس استاد ابوالحسن صبا نوشته بودند: « هنر با تقلید آغاز می‌شود ولی وای به آن روزی كه در تقلید باقی بماند. » این جمله خیلی قشنگ است. خود مرحوم دكتر حسین عمومی، بارها و بارها به من گفتند كه من برای مرحوم ادیب خوانساری می‌خواندم و آقای ادیب كه در سن و سال پیری بودند، می‌خندیدند.
من می‌گفتم: « به چه می‌خندید؟ » ایشان می‌گفتند: « این‌قدر شبیه به من نخوانید! » دكتر عمومی می‌گفتند كه من در شما ذوب شده‌ام ؛ نمی‌توانم خود را از شما جدا كنم.
بنابراین ذوب شدن و تحت‌تأثیر قرار گرفتن برای همه وجود دارد. به‌ویژه در آواز. چون بحث، بحث یک نفر است كه استادانه كار خود را ارائه داده است و همه را تحت‌الشعاع قرار داده. البته بیش از همه باید خودم تلاش كنم كه در بند تقلید گرفتار نشوم.
علایق شخصی علیرضا قربانی
تمام فرصت، توان و انرژی من صرف خوانندگی و موسیقی می‌شود. اگر فرصتی باشد ورزش می‌كنم و كتاب می‌خوانم. یک روز در هفته هم تدریس می‌كنم و چون كارهایم خیلی فشرده است، كلاس‌های آزاد دانشگاه هنر را تعطیل كرده‌ام و بیشتر مشغول مطالعه و موسیقی هستم.
دلم می‌خواهد بین مردم باشم
من به عنوان یک آدم بسیار بسیار معمولی با همین مردم زندگی می‌کنم و هیچ وقت دلم نخواست توی شو باشم و خیلی شوآف عجیب و غریبی داشته باشم.
خیلی راحت‌تر از آنچه که شما ممکن است متصور باشید دلم می‌خواهد بین مردم باشم، چون از همین نگاه مردم احساس می‌گیرم و خودم را پر می‌کنم تا بتوانم موسیقی اجرا کنم.
اینکه اختلاف طبقانی وجود دارد و ممکن است برخی از آرتیست‌ها با مردم فاصله داشته باشند، یک واقعیتی است و پرهیزی ازش نیست.
تاثیر فرم در موسیقی
بزرگان فرم در موسیقی را خیلی خوب می‌شناسند. مرحوم بنان می‌گویند: « صدایتان را خوب بشناسید تا بتوانید خوب از آن استفاده كنید. » و این خوب شناختن نیازمند هوش كافی است. ممكن است خیلی‌ها به صورت ذاتی خوب بخوانند، ولی آنها كه به صورت ذاتی خوب نمی‌خوانند یا خوب می‌خوانند، اگر باهوش باشند خیلی راحت‌تر تشخیص می‌دهند كه چطور باید بخوانند و چگونه مشكلات خود را رفع كنند. صد در صد آنی كه باهوش هست می‌داند كه الآن باید خودش باشد و باید یک خط فكری خاص برای خود تعریف كند.
سخن پایانی
ممنون که تا آخر همراه سایت ادبی و هنری هم نگاران بودید. ما امروز و در این مقاله سعی کردیم درباره یکی از استادهای بزرگ کشورمان یعنی علیرضا قربانی بنویسیم. ما زندگی شخصی او از آغاز تا به امروز را زیر ذره‌بین برده و سعی کردیم سبب آشنایی بیشتر شما دوستان با استاد علیرضای عزیز شویم. در پایان امیدواریم که از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
