امام رضا (ع) هشتیم امام شیعیان است که به طرز گشترده‌ای در میان مسلمانان جهان محبوب است. او بیشتر با زندگی ساده اما پُر معنی‌اش شناخته می‌شود که از همین زندگی جملات بسیار زیبا و قصاری به دست ما رسیده است. از همین رو ما امروز در هم نگاران قصد داریم نگاهی بر بهترین جملات قصار امام رضا (ع) داشته باشیم؛ پس در ادامه همراه ما باشید.
جملاتی از امام هشتم شیعیان
برنامه آموزش دین داشته باشید در غیر این صورت بادیه نشین و نادان‌محسوب مى‌شوید
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۴۶)
از فقر اندیشه مکن که خسیس خواهى شد ، و در فکر عمر دراز مباش که باعث حرص به مادیات است .
هیچ چیزى زیانبارتر از خودپسندى نیست
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۴۸)
کسى که در پوشش نصیحت به تو از دیگرى بدگویى مى‌کند ، به عاقبت بدى‌گرفتار خواهد شد
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۳)
هرکس به راهنمایى تو اعتنایى نکرد نگران مباش حوادث روزگار او را ادب خواهد کرد
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۳)
دوست هرکس عقل او ، و دشمنش جهل اوست
(تحف العقول ، ص ۴۶۷)
از امام رضا ( ع ) از حقيقت توكل سؤال شد . فرمود : اين كه جز خدا ازكسى نترسى
(تحف العقول ، ص 469)
کسى که محاسن و امتیازات زیادى داشته باشد مردم از او تعریف مى‌کنند ،و به تعریف خود نیاز پیدا نمى‌کند
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۳)
باید لطف و احسان قابل اعتنا باشد . نباید چیز کم ارزشى را صدقه دهیم . ( در زمانى که عموم مردم تمکن نسبى دارند نباید به خرما دادن بسنده کرد . )
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۴)
تواضع و فروتنى مراتبى دارد ، مرتبه‌اى از آن این است که انسان موقعیت‌خود را بشناسد و بیش از آنچه شایستگى آن را دارد از کسى متوقع نباشد و با مردم به گونه‌اى معاشرت و رفتار نماید که دوست دارد با او آنگونه رفتار شود و اگر کسى به او بدى نمود در مقابل خوبى کند ، خشم خود را فرو خورد و گذشت پیشه کند و اهل احسان و نیکى باشد
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۵)
خود را با کار مداوم خسته نکنید و براى خود تفریح و تنوع قرار دهید ولى‌از کارى که در آن اسراف باشد یا شما را در اجتماع سبک کند پرهیز کنید
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۴۶)
بهترین مال آن است که خرج آبرو و حیثیت انسان شود
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۵)
هر هدفى را از راه آن تعقیب کنید . هرکس اهدافش را از راه طبیعى‌تعقیب کند به لغزش دچار نمى‌شود و بر فرض که بلغزد چاره‌جویى برایش ممکن است
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۶)
به خداوند خوشبين باش ، زيرا هركه به خدا خوشبين باشد ، خدا با گمان‌خوش او همراه است ، و هركه به رزق و روزى اندك خشنود باشد ، خداوند به كردار اندك او خشنود باشد ، و هركه به اندك از روزى حلال خشنود باشد ، بارش سبك و خانواده‌اش در نعمت باشد و خداوند او را به درد دنيا و دوايش بينا سازد و او را از دنيا به سلامت به دار السلام بهشت رساند
(تحف العقول ، ص 472)
قلب انسان حالت خستگى و نشاط دارد ، وقتى در حال نشاط است مسائل راخوب مى‌فهمد و وقتى خسته است کند ذهن مى‌شود ، بنابراین وقتى نشاط دارد آنرا به کار بگیرید و وقتى خسته است آن را به حال خود بگذارید
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۷)
عاقل ، احسان به مردم را غنیمت مى‌شمارد ، و شخص توانا باید فرصت راغنیمت شمارد و الا موقعیت از دست مى‌رود
مرگ ، آفت آمال و آرزوهاست ، و لطف و احسان به مردم تا ابد براى‌انسان باقى مى‌ماند
فقط دو گروه راه قناعت پیش مى‌گیرند : عبادت کنندگانى که در پى پاداش‌آخرتند یا بزرگ منشانى که تحمل درخواست از مردمان پست را ندارند
مسلمان اگر شاد یا خشمگین شود از مسیر حق منحرف نمى‌شود ، و اگر بر دشمن‌مسلط شود بیشتر از حقش مطالبه نمى‌کند
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۲)
نادان ، دوستانش را به زحمت مى‌اندازد
حریصانه به دنبال قضاى حاجت حاجتمندان باشید ، هیچ عملى بعد از واجبات‌بالاتر از شاد کردن مسلمان نیست
از امام رضا درباره بهترين بندگان سؤال شد . فرمود : آنان هرگاه نيكى‌كنند خوشحال شوند ، و هرگاه بدى كنند آمرزش خواهند ، و هرگاه عطا شوند شكر گزارند ، و هرگاه بلا بينند صبر كنند ، و هرگاه خشم كنند . درگذرند
(تحف العقول ، ص 469)
وقتى آشکارا حرف حق مى‌شنوید خشمگین نشوید
عده‌اى به دنبال ثروت هستند ولى به آن نمى‌رسند و عده‌اى به آن رسیده‌اند ولى قرار نمى‌گیرند و بیشتر مى‌طلبند
مردم از کسى که با صراحت و صادقانه با آنها رفتار کند خوششان نمى‌آید
هرگاه مردم به گناهان بى‌سابقه روى آورند به بلاهاى بى‌سابقه گرفتارمى‌شوند
(اصول کافى ، ج ۳ ، ص ۳۷۷)
خداى عزوجل به یکى از پیغمبران وحى فرمود که : هرگاه اطاعت شوم راضى‌گردم و چون راضى شوم برکت دهم و برکت من بى‌پایان است ، هرگاه نافرمانى شوم خشم گیرم و چون خشم گیرم لعنت کنم و لعنت من تا هفت پشت برسد
هرکس به مؤمنى گشایشى دهد ، خدا روز قیامت دلش را گشایش دهد . .
معمر بن خلاد گوید : به امام رضا ( ع ) عرض کردم : هرگاه پدر و مادرم‌مذهب حق را نشناسند دعایشان کنم ؟ فرمود : براى آنها دعا کن و از جانب آنها صدقه بده ، و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند با آنها مدارا کن ، زیرا رسول خدا ( ص ) فرمود : خدا مرا به رحمت فرستاده نه به بى‌مهرى و نافرمانى
هر كس اندوه و مشكلى را از مؤمنى برطرف نمايد ، خداوند در روز قيامت‌اندوه را از قلبش برطرف سازد
(اصول كافى ، ج 3 ، ص 268)
گاهى ، مردى که سه سال از عمرش باقى مانده صله رحم مى‌کند و خدا عمرش‌را ۳۰ سال قرار مى‌دهد و خدا هرچه خواهد مى‌کند
کسى که جز به روزى زیاد قناعت نکند ، جز عمل بسیار بسش نباشد ، و هرکه‌روزى اندک کفایتش کند ، عمل کند هم کافیش باشد
سخنان ارزشمند از امام رضا
عیسى بن مریم صلوات الله علیه به حواریین گفت : اى بنى اسرائیل ! برآنچه از دنیا از دست شما رفت افسوس مخورید ، چنانکه اهل دنیا چون به دنیاى خود رسند ، بر دین از دست داده خود افسوس نخورند
تواضع این است که به مردم دهى آنچه را مى‌خواهى به تو دهند
مرد عابد نباشد ، جز آن که خویشتن دار باشد ، و چون مردى که در بنى‌اسرائیل خود را به عبادت وامى‌داشت ، تا پیش از آن ده سال خاموشى نمى‌گزید ، عابد محسوب نمى‌شد
به خدا خوش گمان باشید ، زیرا خداى عزوجل مى‌فرماید : من نزد گمان بنده مؤمن خویشم ، اگر گمان او خوب است ، رفتار من خوب و اگر بد است ، رفتار من هم بد باشد
راستى امامت زمام دین و نظام مسلمین و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است ،امام بنیاد اسلام نامى ( افزون شو ) و فرع برازنده آن است ، بوسیله امام نماز و زکات و روزه و حج و جهاد درست مى‌شوند و خراج و صدقات فراوان مى‌گردند و حدود و احکام اجراء مى‌شوند و مرز و نواحى محفوظ مى‌ماند
بهترین تعقل خودشناسى است
بهترین مال آن است که صرف حفظ آبرو شود
توبه کار به منزله کسى است که گناهى نکرده است
صدقه بده هرچند کم باشد ، زیرا هر کار کوچکى که صادقانه براى خدا انجام‌شود بزرگ است
با مشروب خوار همنشینى و سلام و علیک نکن
احسان و اطعام به مردم ، و دادرسى از ستمدیده ، و رسیدگى به حاجتمندان‌از بالاترین صفات پسندیده است
از حرص و حسادت بپرهیز که این دو ، امتهاى گذشته را نابود کرد ، وبخیل نباش که هیچ مؤمن و آزاده‌اى به آفت بخل مبتلا نمى‌شود . بخل مغایر با ایمان است
خداوند سه چیز را به سه چیز دیگر مربوط کرده است و به طور جداگانه‌نمى‌پذیرد . نماز را با زکات ذکر کرده است ، هرکس نماز بخواند و زکات ندهد نمازش پذیرفته نیست . نیز شکر خود و شکر از والدین را با هم ذکر کرده است .
از این رو هرکس از والدین خود قدردانى نکند از خدا قدردانى نکرده است . نیز در قرآن سفارش به تقوا و سفارش به ارحام در کنار هم آمده است . بنابراین اگر کسى به خویشاوندانش رسیدگى و احسان ننماید ، با تقوا محسوب نمى‌شود
(عیون اخبار الرضا ، ج ۱ ، ص ۲۵۸)
اگر بهشت و جهنمى هم در کار نبود باز لازم بود به خاطر لطف و احسان‌خداوند مردم مظ‌یع او باشند و نافرمانى نکنند
عجب درجاتى دارد : یکى این که کردار بد بنده در نظرش خوش جلوه کند وآن را خوب بداند و پندارد کار خوبى کرده . یکى این که بنده‌اى به خدا ایمان آورد و منت بر خدا نهد با این که خدا را به او منت است در این باره
هرکس از خود حساب بکشد سود مى‌برد و هرکس از خود غافل شود زیان‌مى‌بیند ، و هرکس ( از آینده‌اش ) بیم داشته باشد به ایمنى دست مى‌یابد ، و هرکس از حوادث دنیا عبرت بگیرد بینش پیدا مى‌کند ، و هرکس بینش پیدا کند مسائل را مى‌فهمد و هرکس مسائل را بفهمد عالم است
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۲)
عبدالسلام هروى مى‌گوید : از امام رضا ( ع ) شنیدم مى‌فرمود : خدا رحمت‌کند کسى را که آرمان ما را زنده کند . گفتم : چگونه این کار را بکند ؟ فرمود : آموزشهاى ما را یاد بگیرد و به مردم بیاموزد
(وسائل الشیعه ، ج ۱۸ ، ص ۱۰۲)
– سلیمان جعفرى از امام رضا ( ع ) پرسید : نظرتان درباره کار کردن براى‌دولت چیست ؟ امام فرمود : اى سلیمان هرگونه همکارى با حکومت ( ظ‌الم و غاصب )به منزله کفر به خداست . نگاه کردن به چنین دولتمردانى گناه کبیره است و آدمى را مستحق دوزخ مى‌نماید
– امام رضا ( ع ) در ضمن تجلیل از قرآن و اعجاز آن فرمودند : قرآن ریسمان‌محکم و بهترین راه به بهشت است ، قرآن انسان را از دوزخ نجات مى‌دهد ، قرآن به مرور زمان کهنه نمى‌شود ، سخنى همیشه تازه است زیرا براى زمان خاصى تنظیم نشده است ، قرآن راهنماى همه انسانها و حجت بر آنهاست ، هیچ اشکال و ایرادى به قرآن راه پیدا نمى‌کند ، قرآن از جانب خداوند حکیم فرود آمده است
(بحار الانوار ، ج ۹۲ ، ص ۱۴)
ریان از امام رضا علیه السلام پرسید : نظرتان راجع به قرآن چیست ؟ امام‌فرمود : قرآن سخن خداست ، فقط از قرآن هدایت بجویید و سراغ چیز دیگر نروید که گمراه مى‌شوید
ایمان انجام واجبات و دورى از محرمات است ، ایمان عقیده به دل واقرار به زبان و کردار با اعضاء تن است
هرکس آفریدگار را به آفریده‌هایش تشبیه کند ، مشرک است و هرکس به‌خداوند چیزى نسبت دهد که خدا خود از آن نهى کرده است کافر است
ابن سکیت به آن حضرت گفت : امروزه حجت بر مردم چیست ؟ در پاسخ‌فرمود : همان عقل است که به وسیله آن شناخته مى‌شود آن که راستگو است از طرف خدا و از او باور مى‌کند ، و آن که دروغگو است و او را دروغ مى‌شمارد ، ابن سکیت گفت : به خدا این است پاسخ
به ابى هاشم داود بن قاسم جعفرى فرمود : اى داود ما را بر شما به خاطر رسول خدا ( ص ) حقى است ، و شما را هم بر ما حقى است ، هر که حق ما را شناخت رعایت او باید ، و هر که حق ما را نشناخت حقى ندارد
هیچ بنده به حقیقت کمال ایمان نرسد تا سه خصلتش باشد : بینایى در دین ، و اندازه‌دارى در معیشت ، و صبر بر بلاها
ما خاندانى باشیم که وعده خود را وام دانیم چنانچه رسول خدا ( ص )کرد
سخاوتمند از طعام مردم بخورد تا از طعامش بخورند ، و بخیل از طعام مردم‌نخورد تا از طعامش نخورند
به آن حضرت گفته شد : چگونه صبح کردى ؟ فرمود : با عمر کاسته ، و کردارثبت شده ، و مرگ بر گردن ما و دوزخ دنبال ما است ، و ندانیم با ما چه شود
مبادا اعمال نیک و تلاش در عبادت را به اتکاى دوستى آل محمد ( ع ) رهاکنید ، و مبادا دوستى آل محمد ( ع ) و تسلیم براى آنان را به اتکاى عبادت از دست بدهید ، زیرا هیچ کدام از این‌دو به تنهایى پذیرفته نمى‌شود
حدیث‌هایی از امام رضا
هرگز دو گروه با هم روبه‌رو نمى‌شوند ، مگر این‌که نصرت و پیروزى با گروهى‌است که عفو و بخشش بیشترى داشته باشد
(تحف العقول ، ص ۴۷۰)
پنج چیز است که در هر کس نباشد امید چیزى از دنیا و آخرت به او نداشته باش : کسى که در نهادش اعتماد نبینى ، و کسى که در سرشتش کرم نیابى ، و کسى که در خلق و خوى‌اش استوارى نبینى ، و کسى که در نفسش نجابت نیابى ، و) کسى که از خدایش ترسناک نباشد
به راستى کسى که در پى افزایش رزق و روزى است تا با آن خانواده خود را اداره کند ، پاداشش از مجاهد در راه خدا بیشتر است
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۳۹)
عقل ، عطیه و بخششى است از جانب خدا ، و ادب داشتن ، تحمل یک مشقت‌است ، و هر کس با زحمت ادب را نگهدارد ، قادر بر آن مى‌شود ، اما هر که به زحمت بخواهد عقل را به دست آورد جز بر جهل او افزوده نمى‌شود
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۴۲)
هر کس به رزق و روزى کم از خدا راضى باشد ، خداوند از عمل کم او راضى‌باشد
با سلطان و زمامدار با ترس و احتیاط همراهى کن ، و با دوست با تواضع ،و با دشمن با احتیاط ، و با مردم با روى خوش
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۵۶)
آدمى نمى‌تواند از گردابهاى گرفتارى با پیمان‌شکنى رهایى یابد ، و ازچنگال عقوبت رهایى ندارد کسى که با حیله به ستمگرى مى‌پردازد
بر شما باد راز پوشى در کارهاتان در امور دین و دنیا . روایت شده که” افشاگرى کفر است ” و روایت شده ” کسى که افشاى اسرار مى‌کند با قاتل شریک است ” و روایت شده که ” هرچه از دشمن پنهان مى‌دارى ، دوست تو هم بر آن آگاهى نیابد “
(بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۴۷)
به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر رابفشارید و به هم خشم نگیرید
بر شما باد به میانه‌روى در فقر و ثروت ، و نیکى کردن چه کم و چه زیاد ،زیرا خداوند متعال در روز قیامت یک نصفه خرما را چنان بزرگ نماید که مانند کوه احد باشد
بعد از انجام واجبات ، کارى بهتر از ایجاد خوشحالى براى مؤمن ، نزدخداوند بزرگ نیست
هر کس اندوه و مشکلى را از مؤمنى برطرف نماید ، خداوند در روز قیامت‌اندوه را از قلبش برطرف سازد
(اصول کافى ، ج ۳ ، ص ۲۶۸)
زمانى که حاکمان دروغ بگویند ، باران نبارد و چون زمامدار ستم ورزد ،دولت ، خوار گردد ، و اگر زکات اموال داده نشود چهار پاپان از بین روند
از حضرت امام رضا ( ع ) درباره خوشى دنیا سؤال شد . فرمود : وسعت منزل‌و زیادى دوستان
کسى که فقیر مسلمانى را ملاقات نماید و بر خلاف سلام کردنش بر اغنیا براو سلام کند ، در روز قیامت در حالى خدا را ملاقات نماید که بر او خشمگین باشد
(عیون اخبار الرضا ، ج ۲ ، ص ۵۲)
از امام رضا درباره بهترین بندگان سؤال شد . فرمود : آنان هرگاه نیکى‌کنند خوشحال شوند ، و هرگاه بدى کنند آمرزش خواهند ، و هرگاه عطا شوند شکر گزارند ، و هرگاه بلا بینند صبر کنند ، و هرگاه خشم کنند . درگذرند
(تحف العقول ، ص ۴۶۹)
مؤمن ، مؤمن واقعی نیست ، مگر آن که سه خصلت در او باشد : سنتی از پروردگارش و سنتی از پیامبرش و سنتی از امامش. اما سنت پروردگارش ، پوشاندن راز خود است ، اما سنت پیغمبرش ، مدارا و نرم رفتاری با مردم است ، اما سنت امامش صبر کردن در زمان تنگدستی و پریشان حالی است
پنهان کننده کار نیک ( پاداشش ) برابر هفتاد حسنه است و آشکار کننده‌کار بد سرافکنده است ، و پنهان کننده کار بد آمرزیده است
از اخلاق پیامبران ، نظافت و پاکیزگى است
امین به تو خیانت نکرده ( و نمى‌کند ) و لیکن ( تو ) خائن را امین تصورنمودى
عقل شخص مسلمان تمام نیست ، مگر این که ده خصلت را دارا باشد : از اوامید خیر باشد ، از بدى او در امان باشند ، خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد ، خیر بسیار خود را اندک شمارد ، هرچه حاجت از او خواهند دلتنگ نشود ، در عمر خود از دانش‌طلبى خسته نشود ، فقر در راه خدایش از توانگرى محبوبتر باشد ، خوارى در راه خدایش از عزت با دشمنش محبوبتر باشد ، گمنامى را از پرنامى خواهانتر باشد . سپس فرمود : دهمى چیست و چیست دهمى ! به او گفته شد : چیست ؟ فرمود : احدى را ننگرد جز این که بگوید او از من بهتر و پرهیزگارتر است
ایمان یک درجه بالاتر از اسلام است ، و تقوا یک درجه بالاتر از ایمان‌است ، و به فرزند آدم چیزى بالاتر از یقین داده نشده است
پیوند خویشاوندى را برقرار کنید گرچه با جرعه آبى باشد ، و بهترین پیوندخویشاوندى ، خوددارى از آزار خویشاوندان است
حضرت رضا ( ع ) همیشه به اصحاب خود مى‌فرمود : بر شما باد به اسلحه‌پیامبران ، گفته شد : اسلحه پیامبران چیست ؟ فرمود : دعا
از نشانه‌هاى دین فهمى ، حلم و علم است ، و خاموشى درى از درهاى حکمت‌است . خاموشى و سکوت ، دوستى آور و راهنماى هر کار خیرى است
بخیل را آسایشى نیست ، و حسود را خوشى و لذتى نیست ، و زمامدار را وفایى نیست ، و دروغگو را مروت و مردانگى نیست
به خداوند خوشبین باش ، زیرا هرکه به خدا خوشبین باشد ، خدا با گمان‌خوش او همراه است ، و هرکه به رزق و روزى اندک خشنود باشد ، خداوند به کردار اندک او خشنود باشد ، و هرکه به اندک از روزى حلال خشنود باشد ، بارش سبک و خانواده‌اش در نعمت باشد و خداوند او را به درد دنیا و دوایش بینا سازد و او را از دنیا به سلامت به دار السلام بهشت رساند
